Ελληνική Ιστορία, Μνήμη και Λήθη

της Μαρίας Υψηλάντη

Στις 26 Μαΐου έδωσε διάλεξη στο Πανεπιστημίου Κύπρου, παρουσία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Υπουργού Παιδείας, ο Ανδρέας Καζαμίας, ομότιμος καθηγητής στις Educational Policy Studies του Πανεπιστημίου του Wisconsin-Madison. Εξέφρασε την αντίθεσή του στην, κατά την γνώμη του, εθνοκεντρική διδασκαλία της ιστορίας από Έλληνες και Τούρκους και συνέστησε εμφατικά στην κυβέρνηση, της οποίας ο αρμόδιος υπουργός ήταν παρών, την αναθεώρηση των βιβλίων ώστε σε αυτά να μην παρουσιάζονται πλέον οι Έλληνες ως οι «καλύτεροι», και οι κάθε είδους «άλλοι», κυρίως οι Τούρκοι, ως «κατώτεροι» και «εχθροί». Εισηγήθηκε να συγκληθεί επιτροπή από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους για να συγγράψει από κοινού τα βιβλία που θα διδάσκονται Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι· ανέφερε ως παράδειγμα συγκινησιακά φορτισμένης και προκατειλημμένης διατύπωσης το χαρακτηρισμό της Τουρκικής εισβολής από μέρους των Ελληνοκυπρίων με τον όρο «Τουρκική εισβολή».

Εν πρώτοις οι πληροφορίες του κυρίου Καζαμία είναι ανακριβείς σε σχέση με την δήθεν παρουσίαση των άλλων πολιτισμών ως κατώτερων στα Ελληνικά βιβλία. Στο βιβλίο της πρώτης Λυκείου ένα κεφάλαιο αφιερώνεται στην επισκόπηση της αρχαίας ιστορίας των λαών της Εγγύς Ανατολής, άλλο στις σχέσεις Ελλήνων με Καρχηδονίους και Ετρούσκους (χωρίς καμμία υποτίμηση των άλλων πολιτισμών, ίσα ίσα το αντίθετο), και μια ολόκληρη ενότητα καλύπτει τους πολιτισμούς Ινδίας και Κίνας. Σε κεφάλαιο του βιβλίου της δευτέρας Λυκείου μελετάται ο Μουσουλμανικός πολιτισμός, και οι πνευματικές και καλλιτεχνικές του ανταλλαγές με τον Μεσαιωνικό Ελληνισμό, όπως χαρακτηριστικά ονομάζεται. Ξεφύλλισε ποτέ ο κύριος καθηγητής κανένα από τα διδασκόμενα βιβλία ιστορίας ή απλώς θέλει να δημιουργήσει εντυπώσεις;

Κατά δεύτερον׃ η άποψη που θεωρεί εθνικιστικά χρωματισμένη την διατύπωση «Τουρκική εισβολή» ποιά διατύπωση αντιπροτείνει; Μήπως «επέμβαση», για να αμβλυνθούν οι γωνίες, κατά την γνωστή περιγραφή της κόλασης που έζησαν οι Έλληνες στην καταστροφή της Σμύρνης ως «συνωστισμού στο λιμάνι» από το (πάλι καλά) αποσυρμένο Ελληνικό βιβλίο ιστορίας της έκτης Δημοτικού; Είναι ή δεν είναι το 40% του νησιού κατεχόμενο από τον Τουρκικό στρατό εδώ και τριανταπέντε χρόνια, ή μήπως ενοχλεί την κουλτουριάρα και μη αριστερά η λέξη «κατοχή»; Με την ίδια λογική πρέπει να επαναδιατυπωθεί και η αποτίναξη του Τουρκικού (ή έστω, Οθωμανικού, όπως εξήγησε ο κ. Καζαμίας ότι είναι το σωστό επίθετο για εκείνη την εποχή) ζυγού με την Ελληνική παλιγγενεσία του 1821. Έτσι και αλλιώς το βιβλίο που εισήχθη από το 2006 παρουσιάζει την Άλωση της Πόλης σε μία παράγραφο, συντέμνοντας την αναλυτική περιγραφή της μάχης του προηγούμενου βιβλίου και παραλείποντας, μεταξύ των άλλων, τις συγκινησιακά φορτισμένες «λεπτομέρειες» της Κερκόπορτας και της αναφώνησης «εάλω η Πόλις». Ας ετοιμαστούμε λοιπόν να ονομάσουμε την εθνεγερσία, φερ’ ειπείν, «διακοπή των ομαλών σχέσεων με ένοπλα (ή μήπως και αυτός ο όρος προκαλεί;) μέσα με πρωτοβουλία των Ελλήνων». Με το ίδιο σκεπτικό ας μη μιλάμε για το «έπος του Σαράντα» ούτε και για τα δεινά της ακόλουθης κατοχής, ή αυτό είναι άσχετο με τον προβληματισμό των εν λόγω διανοουμένων; Δεν βλέπω αυτοί οι μελετητές να συνιστούν να καλέσει η Ελλάδα Γερμανούς και Ιταλούς για να συγγράψουν από κοινού με τους Έλληνες τα μέρη των βιβλίων που τους αφορούν, και όμως σύμφωνα με την προτεινόμενη δι­εθνική ιστορική σκέψη θα έπρεπε να γίνει και αυτό. Άλλα οι Ιταλοί και οι Γερμανοί δεν δείχνουν να ενοχλούνται από την όποια παρουσίασή τους στα βιβλία των άλλων λαών, ίσα ίσα παραδέχονται τα μελανά σημεία του παρελθόντος τους. Παραδέχονται οι Γερμανοί το ολοκαύτωμα των Εβραίων ενώ οι Τούρκοι ακόμα μιλούν για «ισχυρισμούς των Αρμενίων για τα γεγονότα του 1915» (στοιχεία από την ιστοσελίδα του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών) αναφερόμενοι στην γενοκτονία των Αρμενίων, ενώ η γενοκτονία των Ποντίων ούτε καν αναφέρεται πουθενά, και αυτό εξ αιτίας της αδράνειας της Ελληνικής κυβέρνησης που αποφεύγει να θέσει το θέμα εν ονόματι των αγαθών σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας. Γερμανοί και Ιταλοί όμως δεν επικαλούνται καμμιά πιθανή δυσλειτουργία στις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να αποφύγουν ή να στρογγυλέψουν την αναφορά σε αυτό το παρελθόν.

Μήπως αυτό συμβαίνει γιατί εκείνοι υπήρξαν οι εξ ολοκλήρου «κακοί» και οι «πανηγυρικά» ηττημένοι, κάτι που δεν είναι στο Κυπριακό οι Τούρκοι, ή γιατί τώρα δεν έχει τίποτα να χωρίσει η Ελλάδα με Ιταλία και Γερμανία; (λέτε η Ιταλία να ξαναδιεκδικήσει τα Δωδεκάνησα; Ελπίζω να μην της βάζω ιδέες). Υποστηρίζουν λοιπόν οι διανοούμενοι τύπου κυρίου Καζαμία και, κυρίως, πρόκειται, να εισαχθεί στα σχολεία μια ιστορία γραμμένη από την πλευρά των νικητών, ή μια ιστορία θυσιαζόμενη στο βωμό της ομαλής γειτνίασης, ή τέλος πάντων μια ιστορία δυο μέτρων και σταθμών;

Η Μαρία Υψηλάντη είναι Λέκτορας Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου

Από το τελευταίο τεύχος του μηνιαίου περιοδικού "Σύγχρονη Άποψη